Bir hayalin peşinden koşmak
Kasım ayında Bilişim İş Adamları ve Profesyonelleri Derneği (BİSİAD) Başkanı Osman Akın ile birlikte Mesafe Fen ve Teknoloji Koleji’nin daveti ile gençlerle buluştuk. Osman Akın bilişimin tarihçesini, ben de sosyal medyanın doğru kullanımı hakkında gençlere deneyimlerimizi aktardık. Genç kardeşlerimizle birlikte zaman geçirmek çok güzeldi. Birçok mantıklı ve etkileyici soru aldık, cevapladık. Seminer öncesi okul turunda en sevdiğim uygulama; görevlisi olamayan kantin oldu. Öğrenciler fiyatları üzerinde yazan ürünleri raflardan alıyor, ücretini kantin kutusuna atıyorlardı. İlk duyunca sizin de şu an aklınıza gelen soruları okul müdürü Uğur Nikbay’a sordum ve başarı oranının oldukça yüksek olduğu bilgisini aldım. Okul, öğrencilerine bu güveni kazandırabilmişti…
Öğrencilerle sohbet sonrasında okulun yatırımcısı Mustafa Dağlı sohbetimize katıldı. İşin patronu Mustafa Dağlı’nın milyonlarca lirayı eğitime, hem de fen ve teknoloji lisesine harcaması, yaptığı gelecek planı ve vizyonu beni çok sevindirdi. Ne yalan söyleyeyim ayrıca bunu yapanın ben yaşlarda genç bir girişimci olması göğsümü kabarttı. Muhakkak ki onun da etrafında “yapma”, “etmeciler” eksik olmuyordur.

Adam Mars diyor!
Yazının sonuna gelirken aklıma yine Elon’un Mars planları geldi. Öngörü ve plana göre ilk seferde 100 kişiyi Mars’a götürecek yolculuğun 2023’te mümkün olacağı düşünülüyor. İlk seyahatten 30-40 yıl sonra Mars’ta bir milyon kişi yaşıyor olacak. Belki de bir kişinin hayali tüm insanlığın gerçeği haline gelecek. İşin güzel tarafı ömrümüz yeterse bu yolculuğu dünya gözüyle göreceğiz!
Günün sonunda ismi tarihte telaffuz edilenler hayallerinin peşinden koşanlar olmuyor mu? Ne demiş William Russell; “En büyük işler, büyük hayaller kurma özelliği olan insanlarca başarılmıştır. “

Devlet, yerli araç hikayesinin son bölümünde parasıyla üretimi durmuş bir aracın dünya kullanım hakkını satın almış, öncelerde bu alışveriş hakkında da bilgi vermemiş, aracın logolarını söküp, “Biz yaptık, yerli araç yaptık” diye tanıtmıştı. Kısa süre içinde arabanın Cadillac BLS olduğu anlaşılınca, 2015 yılında o dönemin Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık şöyle demişti:

-Evet, adı geçen markanın platformunu satın aldık. Aksi takdirde sıfırdan bir platform kurmak 1 milyar dolara mal olurdu.

Açıklama vatandaş için makul gibi görünse de mühendislik bilgisi olanlar sessizce sonucu beklediler. Beklediler çünkü, bu aracın içten yanmalı motor için tasarlandığını biliyorlardı. Yani bu aracın son trend elektrikliye dönüşümü zordu. Ayrıca konu sadece motor değil, aracın tasarımı gereği elektrikli motora enerji verecek pil sisteminin yerleştirileceği yerin de olmamasıydı. Elektrikli motorların torkunun yüksek olması nedeniyle aracın tasarım dinamikleri elektrikli araca dönüşmeye uygun değildi.
Böyle bir yatırımı, vatandaşın parası ile devletin yapması konusunda yorum yapmak istemiyorum. Sonuçta yerli araçta verilen sözün tutulması için çabalanıyordu ama babayiğitler bir türlü bulunamıyordu. “Kendi işimizi kendimiz çözelim” diyenlerin de hatası, etrafta işi bilen olmaması veya söylenenlere kulak asmadan bir şey satın almanın heyecanına kapılmaktı.

BKNZ: Arama motoru, ara, “liyakat”, [enter]

Hazır arama motoru dedik, devam edelim. İngilizce “search engine” tanımının Türkçe karşılığı olarak türetilen “arama motoru”, interneti aramak taramak için elzem bir araç. Yerli araba derken, internet servisleri de yerli akımından payına düşeni aldı. Her ne kadar işi tarif ederken marka kullanmak doğru olmasa da, yerli sosyal medya yerine yerli Facebook, yerli arama motoru yerine yerli Google konusunda bir beklenti doğdu.
Yerli arama motoruna talep olunca da, Turkcell “Yaani” ismini koyduğu yerli arama motoru projesini açıkladı. Açıkladı açıklamasına da açıklamadan kısa süre sonra internet dâhileri Yaani’ye ait sistemin diğer arama motorlarının sunduğu verileri çekip kullandığını hatta bu verileri sunmak için bile hazır bir sistemi yabancı şirketten kiraladığını ortaya çıkardı.

Devamında Rus arama motorunun global pazara açılamaması nedeniyle ülkelere göre isim değiştireceği ve Yaani projesinin de bunun bir sonucu olduğu konuşuldu.

Arabada Cadillac BLS süreci bu sefer arama motorunda da yaşanıyordu. Kelli felli koca koca CEO’lar basın açıklaması yaparken aynı yerli araçta olduğu gibi ortaya çıkmayacak mı sandılar? Yoksa yerliye talep rüzgarında yelken mi şişirmeye çalıştılar, belirsiz…

Vatandaşın zekasını sorgulayan hamleler yaparak milli ve yerli duygularla oynanması can sıkıyor. Daha fenası umutsuzluk pompalanmasına sebep oluyor. Teknoloji ve bilimin zorlama ile üretilemeyeceğini artık anlamalı ve üretimin ortamını kurup, gençleri bilime dayalı eğitim sisteminden geçirip daha sonra hasat gününü beklemeliyiz. Bu işin başka bir yolu yok “Yaaaaani” !

“EKOMETRE Yıl 16 Sayı 417 – Mayıs 2017”
Bildiğiniz üzere Türk domatesine ambargo uygulayan Rusya konusu, bakan seviyesinden domates fotoğrafı eklemek suretiyle twitlenince gündem oldu. Putin açınca “Bu ambargo döneminde Rusya’da yerli üretim için düğmeye bastık. Şu an için Türkiye’den eskisi gibi domates almayı düşünmüyoruz.” dedi.
Kahvaltı vakti genellikle, Servet Yıldırım ve Mahfi Eğilmez’in piyasayı yorumladığı “NTV Para Geri sayım” açık olur. Geçtiğimiz sabah yine kendilerine kulak kabartmış iken Servet Bey’in ilginç bir tespiti oldu: Domates üretimi konusunda Türkiye dünyada ilk sıraları alırken, domates salçası ihracatında olması gerekenden düşük sıralardaydı.
Bunu duyunca işte dedim ülkenin kronik sorunu burada bile baş göstermiş. Sen ülke olarak toprağa tohumu at, sula, gübrele, bin bir zahmet üret başkası senin ürettiğini alıp katma değerli ürün haline getirip senden çok kazansın, hatta onun bunun kaprisini çek ürünün tarlada kalsın! Bu denklemi fındık ve dünyaca meşhur çikolatalı fındık ezmesi içinde kurmak mümkün. Gerek domates gerek fındık üreticisinin mahsüllerini arzu ettikleri bedeller ile satamadıkları kesin. (Zaten eğer böyle bir mutlu tablo olsa idi ülkenin tarımdaki durumu içler acısı olmaz bu karlı işe yatırımcılar tam gaz yüklenirlerdi.)
Ekilecek tohum, verimli üretim teknolojisinin teşviği ve çiftçiye sunulan imkanları düzenleyen devlet olduğuna göre domates üretiminde ilk sıralarda, salça üretiminde domates üretimine oranla daha alt sırada olmak, domateste şahin, salçada karga olmak kesinkes devletin hatasıdır. Açıkçası kendi alanımda/sektörümde benzer durumları görmeye alışmış biri olarak domatesteki bu tablo bana çok acı geldi. İşin kötüsü artık domates üreticisi satılmıyor diyerek seralarda çilek üretimine yönelecekmiş. Sizce tadı tuzu kalmayan, yerli tohum ile üretimi “yasaklanmış” domates için bu kötü gidişi göremeyen, görüp müdahale etmeyen bu ülkenin geleceğine haksızlık etmiyor mu?
Wiki Engeli
İnternetle haşır neşir olanlar wikipedia isimli internet sitesini bilirler. Bir kelime veya tarihsel olay aradığınızda arama motoru torpillisi olduğundan en üst sonuç olarak çerçeveli merçeveli görünür. Genel olarak içeriğini sizin benim gibi normal internet kullanıcıları oluşturur. Merak edilen bir kelime veya olay ile ilgili açılan başlık altına insanlar bilgileri dahilinde içerik girerler. Daha sonra aynı başlığa gelen ihtiyaç var ise içeriği geliştirir, hatalı olan düzeltilir ve böylece büyük bir bilgi kaynağı ortaya çıkar. Akademik olarak amatör ağırlıklı insanların oluşturduğu bu kaynağın geçerliliği pek yoktur. Bir üniversite tezinde wikipedia referanslı bilgi kullanırsanız hocanız sizi sopayla kovalar, bilgiye gerçek referans ister. Yani özetle zamanımıza uygun şekilde hızlı ve sansürsüz bilgi edinmeyi sağlar.
İş böyle olunca; Türkiye’nin Suriye politikası ve Cumhurbaşkanı hakkında başlıklar açıldı. Hoşa gitmeyen bu içerikleri oluşturan editörler engellenemeyince de Bilgi Teknolojileri Kurumu aldığı karar ile Wikipedia’ya topyekün erişim engeli koydu. Beklenenin aksine gününü belgesel izleyerek ve internet üzerinde akademik araştırmalar yaparak geçiren halkımız için ansiklopedinin kapanması hayatı çok etkilemedi. Daha çok homurtu, turizm sezonu öncesi yurtdışından geldi. Hatta bazı yabancı tur operatörleri bu engellemeyi; “Türkiye’ye gitmeyin internete bile giremezsiniz” olarak kullandı.
Wiki engeli ile geçtiğimiz ay erişimi engellenen otel rezervasyon sitesi booking.com sonrası bir darbe de buradan yenmiş oldu. Booking.com engellemesinde vergi kaybı söz konusu olduğundan “eh peki” desek de bu sefer baltayı biraz taşa vurmuş olduk. Çünkü erişimi kapatılan sitenin Türkiye’den maddi bir kazancı veya reklam modeli yok. Yani şu durumda Türk insanı siteye ulaşamıyor ama tüm dünya hakkımızda yazılanları okuyor.
BTK: “Biz Kapatmadık!”
Tüm bu işler devam ederken ansızın anlık mesajlaşma programı Whatsapp’da yaşanan erişim problemi gözlerin BTK’ya çevrilmesine sebep oldu. Gözler kendilerine dönünce ülkedeki iletişim sektörünü regüle etmek, düzenlemek için faaliyet göstermesi gereken Bilgi Teknolojileri Kurumu Whatsapp üzerinde yaşanan bir iletişim sorununa açıklama getirmek zorunda kaldı. Yapılan açıklama ile düşülen durum trajikomikti. Çünkü devletin kurumu bir mesajlaşma programı için “Biz ellemedik, kendiliğinden bozuldu” diyordu. Bu açıklamayı yapmak zorunda kalıyor olmak internette kesilen her şeyden mesul tutulmak yine bir yerlerde bir şeylerin hatalı olduğunu gösteriyordu. Üzerine bir de hemen ertesi gün ülkenin en büyük GSM operatörü komple şalteri indirip, insanları saatlerce iletişimsiz bırakınca, iyice keyifler kaçtı.
Arka arkaya yaşanan negatif rüzgar, baharın gelişini bile geride bıraktı, vatandaşı diken üzerinde oturur hale getirdi. Bu negatif ruh halinin devam etmesi, iyileşmeyi geciktireceği kesin.
Yani acilen aç, kapat, engelle, yasakla kısmından kurtulup “Bu domates nasıl oluyor da salça olamıyor?” kısmına yoğunlaşmamız lazım…

GELİŞME: İşçi, Memur, Emekli?
10 yıl içinde üretimde kaynak planlaması yapılmasını sağlayan ERP yazılımlarının endüstri mühendisleri ve üretim müdürlerinin yerini alması bekleniyor. Devlet dairelerinde ise 2045 yılına karar memurların yarısının robot olması ön görülüyor. “Yok artık, daha neler!” demeyin. “Yok artık!” diyenlerin karşında mühür basan robot hayal ettiğini tahmin ediyorum am aslında fiziksel olarak mühür basan bir robota ihtiyaç yok. Çünkü sizin zaten devlet dairesine gitmenize gerek kalmayacak. Yeni kimlik kartları ile dijital imzanız kart içinde yer alıyor. İnternet sayesinde kâğıt, imza, posta ortadan kalktığı için devlet dairesinde evrak koşturmak gerekmeyecek. Devlet işleri böyleyken vatandaşların kendi arasındaki alım satım işleri içinde yakın süre içinde belki de bilgisayarlarına kimlik kartlarını takıp, dijital imzaları ile onay vermeleri yetecek. Yani bu ve buna yakın imkanlar ile devlet dairesi merdivenlerini aşındırmak gerekmeyecek.
İşin emekliler tarafında ise emeklilik yaşının durmadan ötelenmesinden gidişat kendini belli ediyor. İnsan ömrünün uzamasına ek olarak nüfus arttıkça, daha fazla emekli, daha fazla emekliyi süspanse etmek için daha genç nüfus ve ötelenen emeklilik yaşı sarmalı karşımıza çıkıyor. Emeklilik için erkekte yaş şartı aranmadığı 1976, kadında yaş şartı aranmadığı 1981’den bugüne, sistemin kilitlenmemesi için yaş sınırının sürekli yükseltilmek zorunda kalması da işte tam bu yüzden. Öncelikle erkeklere yaş sınırının getirildiği 1976’dan sonra (Sigorta giriş yılı) erkekler 44 yaşında emekli olabilirken, kadınlar 38 yaşında emekli olabiliyordu. 30 Nisan 2008’den sonra sigortalı olan erkekler için emeklilik yaşı 2036 yılına kadar 60, kadınlar için ise 58 olacak. Emeklilik yaşı 2036’dan itibaren kademeli artacak ve 2044’de erkeklerde ve 2048’de kadınlarda emeklilik yaşı 65’e çıkacak.

SONUÇ: Bilim ve Teknolojiye Kafayı Takmak Lazım
Endüstri 4.0 ile sanayide robotların sayısı artıp, sadece nitelikli iş gücüne ihtiyaç olacağından, eğitim kalitesi düşük ülkelerin vatandaşını besleme olanağı azalacak. Bu sıkıntıyı yaşamamak için eğitimdeki kaliteyi arttırmak gerekecek. Kaliteli eğitim için de eğitime ayrılan kaynakların arttırılması ve aşırı “insan üretiminden” kaçınılması gerekecek. 10 ara eleman yerine 1 gerçek robot planlayıcısı/mühendis yetiştirebilmenin yolunu bulun ülkelerin vatandaşları daha müreffeh bir yaşam sürebilecekler.
Bu gerçeği görmekte zorlananlar, planını şimdiden yapmayanlar ise ellerindeki genç ama işlevsiz nüfusu beslemekte büyük zorluk çekecekler. Bizde ise pek popüler söylemlerden olan “Ara eleman çok önemli” tespiti realitesini kaybedecek gibi görünüyor. Siyasete kurban giden meslek okulları, sonrasında yapılan hatadan dönülse de toparlanamadığından ülkece ara eleman fikirden vazgeçmek zor olmayacaktır. Yeter ki bu sefer dünyanın akışına ayak uydurabilecek bir sistem zamanı geçmeden uygulanabilsin.
Ağır sanayi hamlesi yapayım derken, tarımı kaybeden, tam ağır sanayi işini becermişken, dünyanın yazılımdan, bilişim teknolojilerinden parayı kaldırması sonucu yaya kalan ülkemiz, bu sefer Endüstri 4.0 ve robot teknolojisinin getireceği olanakları yakalasın.

Avrupa’daki seçimler nedeniyle artan ırkçılık ve aşırı sağ akımın oylarını baskılamak için Avrupalı siyasetçiler AB görüşünden uzaklaşan beyanatlar veriyorlar. Bugüne kadar insanlığın yükselişi için ülkeleri birleştirenler duvar çekmekten, sınır dışı etmekten, dikenli tel çekmekten bahseder oldular. Ama işin özünde yine siyaset yattığından, siyasetin , politikacıları bu duruma sokması şaşırtmadı. Başlarken dedim, siyasetin siyaset olabilmesi için sağ/sol bir görüşü içinde barındırması gerekiyor. “Ne sağcıyım ne solcu, futbolcuyum, futbolcu!” yaklaşımı siyaset için geçerli bir düşünce tarzı değil. Eee peki… İnsanların kardeşliği? Seyahat, düşünce özgürlüğü? Bilginin paylaşımı? Üzgünüm yok öyle bir şey. Sonumuz kendi elimizden gelecek.
Bilişim sektöründe bilginin kolay ulaşımı, bu alanda iş geliştirenlerin ortak dili de makine dili, yazılım dili olduğundan dünyanın herhangi bir noktasındaki biri ile iş yapmak çok kolay. Ortada gidip gelen fiziki bir mal olmadığından olsa gerek ticari güveni sağlamak kolay oluyor. Milyon TL’lik iş anlaşması için bir saatlik görüntülü sohbet yetiyor.
Türkiye’de Hollanda merkezli 2564 firma faaliyet gösteriyor. Türkiye’den Hollanda’ya giden girişimci sayısı ise 23.000! Hollanda merkezli şirketlerin ülkemize kazandırdığı katma değer bir kenara, bizim girişimcilerin son dönemde Hollanda’yı da tercih ettiği rakamlarla ortada. 17 Milyon nüfuslu ülkeye bizden 23.000 girişimci gitmiş ki bu az bir rakam değil. Şimdi siyaseten alınan kararlar bu alanlara nasıl etki ediyor birde bu açıdan bakmak lazım. 2 hafta önce iş geliştirdiğin adamın yüzüne bugün bakamıyor olmak çok sıkıntılı. “
“Yapılanı sineye mi çekeydik?”
Demek istediğim zaten bu. Siyaset hamlesini yaparken sizin yüz yüze baktığınız insanları düşünmez, vurur geçer… 2 gün sonra seçim var, elin “Hollandalısı” bunu mu düşünecek? Tabii ki yapılanın cevabını vermek lazım. Zaten bir süre sonra her şey normalleşecek, hayat rutine girecek. Bizim Avrupa’nın internet verisini Türkiye’de saklama projesi de varsın ötelensin, siyasetten önemli değil sonuçta…

Patates üreticisi dertli
NASA 1 Aralık tarihine kadar 2033 yılına kadar Mars’a ayak basılması için gereken yol haritasını meclise sunacak. Bu ufak iş için 20 Milyar Dolarlık minik bir bütçede kendilerine verilmesi onaylandı. Bunun yanında orada atmosfer oluşturmak için de çeşitli teoriler konuşuluyor. Kimi bir nükleer bomba diyor, kimisi yüksek frekans radyo dalgaları ile bulutlandırma teorisini konuşuyor. Havadaki yoğun karbondioksit miktarını düşürüp, oksijeni arttırarak, buz halindeki toprak altındaki suyu çözdürdüklerinde Mars yaşanacak yer olacak.
Bu işleri yapma sürecinde ise havadaki karbondioksitten (CO2) istifade ederek, karbonunu ayırıp, oksijeni ile insanlar yaşatılacak. Bunun için öncelikle bir oksijen jeneratörü Mars’a gönderilecek ve havayı emerek sıvı oksijene çevirecek. Bu sıvı oksijen aynı zamanda da roket yakıtı olabilecek.
Can boğazdan gelir, Mars’a gidildiğinde yemek içmek konusundaki sıkıntı patates ile çözülebilir deniyor. Mars toprağı patates yetiştirilmesine elverişli gibi görünüyor. Ülkemizde patates üreticisi ilk 5 il sırasıyla; Niğde, Konya, İzmir, Afyonkarahisar, Kayseri. Niğde’ye Mars patatesi rakip olur mu bilmem ama şu 20 Milyarı bize verseler o 20 Milyar dolarla neler yapmayız?
Sanıyorum NASA’dan daha iyi değerlendiririz değil mi?