İnternet kullanıcılarının tüm trafiklerinin loglanmasını amaçlanan bir düzenleme daha sonraları Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiş olsa da sunucular ile kullanıcılar arasındaki trafiğin saklanıp saklanamayacağı konusunda belirsizlikler devam etmektedir.
Yer sağlayıcılar ve veri merkezleri açısından konuyu Avukat Dr. Cankat Taşkın ile birlikte inceleyerek,geçerli kanun ve yönetmeliklere göre bir değerlendirme hazırladık.

5651’e göre kim kimdir?

Bilindiği üzere 5651 sayılı kanun içerik sağlayıcı, yer sağlayıcı, erişim sağlayıcı ve toplu kullanım sağlayıcıların yükümlülük ve sorumlulukları ile internet ortamında işlenen belirli suçlarla içerik, yer ve erişim sağlayıcıları üzerinden mücadeleye ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir.
Buna göre 5651 Sayılı Kanun’un 2/m maddesinde Yer sağlayıcı; İnternete açık hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan/işleten gerçek veya tüzel kişilerdir. Erişim sağlayıcı (İnternet servis sağlayıcı); Kurduğu kablolu/kablosuz sistemler, ADSL, fiberoptik, 3G vb. teknolojilerle internete erişim olanağı sağlayan gerçek veya tüzel kişilerdir.
Bu tanıma bağlı olarak, 5651 Sayılı Kanun’un 5.  maddesinde (ve Faaliyet Yönetmeliği 7/1-a maddesinde: İnternet Ortamında Yapılan yayınların Düzenlenmesine Dair usul ve Esaslar Hk Yönetmelik, 30.11.2007 T 26716 Sayılı RG) yer sağlayıcının sorumluluğu şu ifadelerle belirtilmiştir: “5651 SK md 5: Yer sağlayıcı, yer sağladığı içeriği kontrol etmek veya hukuka aykırı bir faaliyetin söz konusu olup olmadığını araştırmakla yükümlü değildir. Yer sağlayıcı, yer sağladığı hukuka aykırı içerikten, ceza sorumluluğu ile ilgili hükümler saklı kalmak kaydıyla, bu Kanunun 8 inci ve 9 uncu maddelerine göre haberdar edilmesi halinde hukuka aykırı içeriği yayından kaldırmakla yükümlüdür.”
Faaliyet Yönetmeliği madde 7/1-a’ya göre yer sağlayıcının sorumluluğu benzeri biçimde ifade edilmiş ve “Yer sağladığı hukuka aykırı içerikten, ceza sorumluluğu ile ilgili hükümler saklı kalmak kaydıyla, 5651 sayılı Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine göre Başkanlık, adli makamlar veya hakları ihlal edilen kişiler tarafından haberdar edilmesi halinde hukuka aykırı içeriği yayından kaldırmakla yükümlüdür.” denmiştir.
Bir yönüyle hosting hizmeti; “İnternet sağlayan operatörlerin sunduğu internet aboneliği hizmetinin, web siteleri için hazırlanmış ve onların internete erişimlerini sağlayan halidir. Yani, kullanıcılara sunulan internet aboneliğinin web sitelerine sunulmuş teknik nitelikli şeklidir.” olarak açıklanabilir.
Veri merkezi(datacenter) açısından ise sunucu kiralama veya barındırma hizmeti verilmesi yönünden ilgili hizmeti sunan şirket ücreti karşılığında bir fiziksel barındırma faliyetini yürütmektedir. Şirketin verdiği hizmet aslında; şifresi veya anahtarı müşteride olacak şekilde bir kasanın fiziksel olarak barındırılmasına benzetilebilir. Müşteriler bu şifreli kasa içinde verilerini saklamaktadır. Kiralanan bu kasanın şifresi ve anahtarı sadece hizmeti kiralayan kişide bulunmaktadır.  Veri merkezi işletmecisi kasanın içinde ne olduğundan veya bu kişilerin ne tür faaliyetler içinde olduğu hakkında bir bilgi sahibi olmadığı gibi bu kişilerin faaliyetlerinden onu sorumlu tutmaya kalkmak da anlamlı ve hukuki değildir.

Veri merkezi yönünden müşteri sunucusu ile istemci arasına girerek tüm trafiğin saklanması mümkün değildir.

Yayınlanan içeriklerden sorumluluğu bulunmayan veri merkezleri açısından yine bu sunucuların dış dünya ile kurduğu iletişimin takibi de mümkün olamamaktadır. Buna göre hizmeti sunan şirketler ilgili sunucu hizmetini ücreti karşılığı alarak yayın yapanların tüm iletişim bilgilerini saklamakta ve talep edilmesi durumunda sunabilmektedirler.

1- Teknik İmkanlar
Veri merkezi barındırdığı sunucu sayısı ve yönettiği internet kapasitesi açısından sunucuya doğru gerçekleşen tüm iletişimin bir kopyasının alınarak depolanması mevcut teknik imkanlar için zorlayıcıdır. Bu tip bir işlemin yapılması istenmesi durumunda kopyalanan trafik bilgilerinin 1 yıl boyunca yazılacağı disk kapasitesi barındırılan sunucu sayısı ve trafik ile doğru orantılı olarak maddi olarak erişilebilecek seviyenin üzerindedir. Bu durum hizmet maliyetlerini arttıracaktır. Yine Sunucular ile internet kullanıcıları arasında kurulan güvenli erişimin şifresinin kırılmak sureti ile takibi teknik olarak mümkün değildir.

2- Hukiki Engeller
5651 Sayılı Kanun’un 5’inci maddesinin 6518 Sayılı Kanun’un 88’nci maddesi ile 6.2.2014 tarihinde değiştirilen 3’üncü fıkrası şöyledir: “Yer sağlayıcı, yer sağladığı hizmetlere ilişkin trafik bilgilerini 1 yıldan az ve 2 yıldan fazla olmamak üzere yönetmelikte belirlenecek süre kadar saklamakla ve bu bilgilerin doğruluğunu, bütünlüğünü ve gizliliğini sağlamakla yükümlüdür.”
5651 Sayılı Kanun’un 5’inci maddesinin 6518 Sayılı Kanun’un 88’nci maddesi ile 6.2.2014 tarihinde değiştirilen 4’üncü fıkrası şöyledir: “Yer sağlayıcılar, yönetmelikle belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde yaptıkları işin niteliğine göre sınıflandırılabilir ve hak ve yükümlülükleri itibarıyla farklılaştırılabilirler”
5651 Sayılı Kanun’un 5’inci maddesinin 6518 Sayılı Kanun’un 88’nci maddesi ile 6.2.2014 tarihinde değiştirilen 5’inci fıkrası şöyledir: “Yer sağlayıcı, Başkanlığın talep ettiği bilgileri talep edilen şekilde Başkanlığa teslim etmekle ve Başkanlıkça bildirilen tedbirleri almakla yükümlüdür.” hükmünü, 5651 Sayılı Kanun’un 5’inci maddesinin 6518 Sayılı Kanun’un 88’nci maddesi ile 6.2.2014 tarihinde değiştirilen 6’ncı fıkrası şöyledir: “Yer sağlayıcılık bildiriminde bulunmayan veya bu Kanundaki yükümlülüklerini yerine getirmeyen yer sağlayıcı hakkında Başkanlık tarafından 10 bin Türk Lirasından 100 bin Türk Lirası’na kadar idari para cezası verilir”
Şunu önemle ifade etmek gerekir ki yukarıda bahsedilen 5651 Sayılı Kanun’un 5’inci maddesinin 5 ‘inci fıkrası Anayasa Mahkemesi’nin 8.12.2015 T., 2014/87 E.; 2015/112 K sayılı kararı ile İPTAL edilmiş; iptal kararı 28.01.2016 T ve 29607 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmış olup; iptal hükmünün 1 yıl sonra yürürlüğe gireceği ifade edilmiştir. Şu halde, bu fıkra 28.01.2017 tarihi itibarıyla yürürlükten kalkacaktır. (Ancak aynı kararla maddenin 3,4 ve 6 numaralı fıkralarının iptal istemi reddedilmiştir)
http://www.anayasa.gov.tr/icsayfalar/basin/kararlarailiskinbasinduyurulari/genelkurul/detay/15.html
5651 Sayılı Kanun’un 6’nci maddesinin 6518 Sayılı Kanun’un 89’uncu maddesi ile 6.2.2014 tarihinde değiştirilen 1’inci fıkrasına eklenen ç bendi şöyledir: “Erişimi engelleme kararı verilen yayınlarla ilgili olarak alternatif erişim yollarını engelleyici tedbirleri almakla ve Başkanlığın talep ettiği bilgileri talep edilen şekilde Başkanlığa teslim etmekle ve Başkanlıkça bildirilen tedbirleri almakla, yükümlüdür” (Bu bendin iptal istemi Anayasa Mahkemesi’nin 8.12.2015 T., 2014/87 E.; 2015/112 K sayılı kararı ile reddedilmiştir)
5651 Sayılı Kanun’un 6’nci maddesinin 6518 Sayılı Kanun’un 89’uncu maddesi ile 6.2.2014 tarihinde değiştirilen 1’inci fıkrasına eklenen d bendi ise şöyledir: “Başkanlığın talep ettiği bilgileri talep edilen şekilde Başkanlığa teslim etmekle ve Başkanlıkça bildirilen tedbirleri almakla” yükümlüdür.” (Bu bent Anayasa Mahkemesi’nin 8.12.2015 T., 2014/87 E.; 2015/112 K sayılı kararı ile İPTAL edilmiş olup; iptal kararı 28.01.2016 T ve 29607 sayılı Resmi Gazete2de yayınlanmış olup; iptal hükmünün 1 yıl sonra yürürlüğe gireceği ifade edilmiştir. Şu halde, bu fıkra 28.01.2017 tarihi itibarıyla yürürlükten kalkacaktır)

Bilişim sistemlerine girmeksizin teknik araçlarla hukuka aykırı olarak izleme yapan(dinleyen) kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacak.

5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 243’üncü maddesine 24.3.2016 tarih ve 6698 Sayılı Kanun’un 30’uncu maddesi ile 4 numaralı şu fıkra eklenmiştir: “Bir bilişim sisteminin kendi içinde veya bilişim sistemleri arasında gerçekleşen veri nakillerini, sisteme girmeksizin teknik araçlarla hukuka aykırı olarak izleyen kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Buna göre, bir sunucuya internet erişimi sağlamaktan ibaret bir hizmetin sunucu ile internet kullanıcısı arasındaki trafiğin, dinlemesi ve kayıt edilmesi TCK madde 243/4 gereğince suçtur. Bahsedilen yasa değişikliği, 7.4.2016 T ve 29677 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlarak yürürlüğe girmiş olduğundan, iki kişi arasındaki internet trafiğinin trafiğin dinlenmesi hukuken mümkün değildir. Ancak yasada açık bir düzenleme bulunmadığı için tartışmalı olmakla birlikte; iki kişi arasındaki internet trafiğinin izlenmesi için mahkeme kararı gerektiğini ifade etmek gerekir. Yukarıda değinilen 5651 Sayılı Kanun’un 5’inci maddesinin 2’nci fıkrasına göre yer sağlayıcıya yapılacak bildirime rağmen, yer sağlayıcının teknik olarak imkan bulunsa dahi TCK 243/4 hükmü karşısında ancak hakim/mahkeme kararı ile iki kişi arasındaki internet trafiğine ilişkin bilgileri verebilmesi mümkündür. Aksi yöndeki uygulama hem kolluk birimlerini hem de yer sağlayıcıları ceza ve tazminat hukuku anlamında sorumlu kılacaktır.

Tüm bu düzenlemeler doğrultusunda trafiğin kayıt altına alınması mümkün olmamasına karşın, sonraki düzenlemeler ile sürekli kayıt yönünde alınacak herhangi bir karar, sektörün güvenirliğine de büyük darbe vuracaktır.

Veri merkezlerinin tüm dünyaya hizmet verdiği düşünüldüğünde başka bir ülkedeki kullanıcının Türkiye’den hizmet aldığı için iletişiminin dinlenmesini istemeyeceği bir gerçektir.
Bulut teknolojileri ile verilerini her geçen gün daha fazla olarak internet bulutuna taşıyan yerel kullanıcılar açısından da sürekli takip altında olunduğunun bilinmesi bu verilerin yurtdışı noktalarda depolanmasına sebep olacak ve stratejik kayıplara sebebiyet verebilecektir.

Tüm trafiğin mahkeme kararı olmaksızın dinlenmesi ve depolanması aynı zamanda bu trafiğin dışarı sızma risklerini de beraberinde getirecektir.

Mahkeme veya savcılık kararı olmadan istemci ve sunucu arasına girerek kimi zaman şifreli(secure) özel trafiğin dinlenmesi etik olmayacağı gibi bu dinleme sonucunda oluşan büyük verinin saklanması konusunda işin teknik imkansızlık boyutu da ayrı bir gerçektir.

Bilgi çağında en önemli değerin yer altından çıkan petrol, altın değil, bu yer altı zenginliklerini işleyecek teknoloji/knowhow olduğunu hep tekrar ediyorum.
Bilginin ve verinin/data bu kadar önemli olduğu bu çağda, verilerin saklandığı, işlendiği madenler olan veri merkezleri de stratejik önemde.

Son 1 ay içinde ülkemiz bilişim sistemlerini fazlasıyla etkileyen siber saldırılar sonucunda önce bilgilendirme daha sonra çözüm önerileri  yaptığımız açıklamalar belli ki bir yerleri tetiklemiş olacak; Bilgi Teknolojileri Kurumu’ndan Dr. Ömer Fatih Sayan imzalı, yüzümüzü gülümseten bir yazı aldık.
Bilgi talep metnindeki tüm cümleler, yıllardır tekrarlandığım, altına imzamı atacağım şekilde. Bu metni ben yazmış olsaydım eminim bundan farklı olmazdı…
Çalışmaların devamını diliyor, bu alanda fikirlerimi anlatmaya, elimden geldiğince çözüm önerileri sunmaya, yani “konuşmaya” devam ediyorum…

Veri merkezi nedir?

Veri merkezi, daha çok konuyla ilgilenenlerin, daha doğrusu işi düşenlerin tanışıp, bildiği  ama aslında;  hayatımızda internetin öneminin artması ile birlikte artık tüm sistemin ana dişlisi haline gelmiş bir oluşumdur. Veri merkezleri içinde bulunan sunucularda şirketlere ait internet siteleri, e-posta adresleri, bir iki tıklamayla uygun fiyatla alışveriş  yağtığınız e-ticaret siteleri, paylaşım yaptığımız sosyal medya siteleri barındırılmaktadır. Yine boş vakitlerin internet başında değerlendirildiği saatlerde ziyaret edilen radyo, film, multimedya siteleri, fal oyun içerikleri kısacası internette “Enter” tuşuna bastığınız an karşınıza ne geliyorsa veri merkezi içinde barındırılmaktadır. Veri merkezi internet içeriğinin fiziksel olarak sunulduğu ve depolandığı evi konumundadır.

Veri merkezlerinin stratejik önemi.

10 yıl önce yurtdışı ile aramızdaki kısıtlı kapasitedeki fiberoptik kablolar hain gemilerin çapaları tarafından koparıldığında kullanıcılar internet erişiminin yavaşlamasından pek bir muzdarip olmuştu. Yaşanan bu kazanın etki alanı ise yavaş açılan web siteleriydi. Hayatın internete daha çok kayması ile birlikte artık konu yavaşlama değil verinin güvenliği oldu. Artık cüzdanımızın çalınması ile sosyal medya hesabımızın ele geçirilmesi bizim için aynı kefede…
Amerikan Ulusal Güvenlik Ajansı’nın , Yahoo ve Google şirketlerinin ana iletişim hatlarına gizlice girerek, buralardaki verileri kopyaladığını bildirmesi üzerine, kullanıcılar dinleme mağduru google gibi şirketlere ait internet servislerini kullanıp kullanmamayı bir kez daha gözden geçirmeye başladılar. Ancak bu noktada alternatif olarak görülen diğer şirketlerin yine başka bir ülkede barınıyor olması yağmurdan kaçarken doluya tutulma ihtimalini de güçlendirdi. İnsanların zamana yayılarak ürettiği verinin parayla ölçülemez değeri, bu verilerin yerel seviyede kalması gerekliliği bu haber ile bir kez daha gözler önüne serilmiş oldu. (Haberin Detayı)

Bir iki dokunuş.

Türkiye’deki çoğu alanda olduğu gibi veri merkezleri açısından da çok parlak bir iklim bulunmuyor. Döviz kurları, finansal kaynakların yetersizliği, iş hacminin yerel ve dar olması, regülatif düzenlemeler ve erişim maliyetlerindeki yüksek fiyatlama işin büyümesine engel. Sorunun çözümü için ise düşmanı tanımak, analizi iyi yapmak önemli. İşte benim önerilerim:
[ordered_list style=”decimal”]

1. Enerji Maliyetleri Düşürülmeli
   Ülkemizdeki enerji birim fiyatının, milli gelire oranının gelişmiş ülkelerin üzerinde olduğu bir gerçek. Ancak veri merkezleri açısından çözülmesi  gereken esas sorun  bilişim sektörünün bir sanayi olarak görülmemesi. Bu yüzden Sanayi Sicil belgesi alan işletmecilere uygulanan ve %27’ye varan enerji indirimi veri merkezleri için uygulanamamakta. Veri merkezlerinin ana giderlerinden olan enerjide indirim büyük önem arz ettiğinden bu sektöründe artık bir sanayi olarak görülmesi şart.
2. İnternet Erişiminde Özel İletişim Vergisi
   Sonunda katma değerli bir hizmet ortaya koyan veri merkezleri internet erişimini satın alırken %5 öİV ödemek durumunda kalmaktadır. Ancak sonuçta elde edilen ürün,  internet erişim hizmeti olmadığından, satış sırasında %5 ÖİV müşteriden tahsil edilememektedir. Az gibi görülen bu %5 maliyet farkı Avrupa ile rekabette euro centlerin konuşulduğu bir ortamda maliyet farkı oluşturmaktadır.
3. Hasılat Üzerinden Ödenen Vergi ve Yükümlülükler 
   Ülkenin ana internet servis sağlayıcısı konumunda olan Türk Telekom, veri merkezlerine özel avantajlı “veri merkezi erişim kampanyaları” yapmaktadır. Ancak avantajlı fiyatlardan erişim hizmeti almak isteyen veri merkezinin toptan tarifeden yararlanabilmesi için internet servis sağlayıcı olarak yetkilendirilmiş olması gerekmektedir. Asıl işi erişim satmak olmayan veri merkezi bu avantajlı tarifeden yararlanabilmek için BTK’dan yetkilendirme almak durumunda kalmaktadır. Aslında vermediği bir hizmetin gerekliliklerini yerine getiren veri merkezi şirketleri, internet erişim hizmeti satan şirketler için uygulanan yıllık hasılattan %0.35 BTK katkı payı ve yine toplam ciro üzerinden %1 oranında “Evrensel Hizmet Fonu” ödemek durumunda bırakılmaktadır. Bu noktada bir mevzuat düzenlemesi yapılarak veri merkezleri için özel bir sınıflandırma getirilmelidir. Aslında hem veri merkezi işletmecileri hem de erişim sağlayıcıları açısından ülkemizde internetin gelişmesini bu kadar istiyor iken neden toplam hasılattan ek vergi çıkartıldığı tekrar masaya yatırılmalıdır.
4. Otosansür Baskısı ve İçerikle İlgili Regülatif Düzenlemeler.
   Şu an halen geçerli 5651 sayılı kanun hükümlerinde veri merkezi için bir kategorilendirme yapılmadığından veri merkezleri yer sağlayıcı olarak sınıflandırılmaktadır. Genellikle müstakil web sunucuları kiralamak sureti ile müşterilerine hizmet veren veri merkezlerinin, bu sunucular içindeki içeriklere müdahaleleri teknik olarak mümkün olmadığı gibi, müşteri sunucularına yetkisiz erişim ve müdahale yasal olarak suçtur. Ancak özellikle TİB ayağında veri merkezlerinde barındırılan uluslararası içerikler dahil olmak üzere müstehcenlik suçlaması ile savcılık kanalıyla suç duyurularında bulunulmaktadır. Uluslararası seviyede tüm dünyada yasak ve kabul edilmeyen olarak nitelendirilmiş içerik net olarak belirlenmiş durumda iken müstehcenlik gibi ucu açık, ülkeden ülkeye, toplumdan topluma değişen bir konu hakkında sürekli şikayetler yapılarak, yurtdışı müşterilere hizmet verilmesi engellenmekte ve firmaların bu tarz içerikleri barındırmadan, içeriği daha bilmeden reddetmesi talep edilmektedir. Yasa gereği sadece tanım olarak “yer sağlayıcı” olan veri merkezi, hukuk nezlinde suça yer sağlayan olarak tanımlanmaya gayret edilmektedir. Ülkemizde 1000-3000 aralığında sunucu barındıran veri merkezleri büyük veri merkezi olarak sınıflandırılırken, yurtdışında sadece bir veri merkezinde 20.000’e yakın internet sunucusu barındırılmaktadır. Bu açıdan bakıldığında yurtdışı veri merkezleri içinde de bulunması olası içeriklerden ötürü bu veri merkezleri ülkemizde yapılan şikayetlerde not düşüldüğü gibi “suçun odak noktası mıdır?” Özellikle uluslararası pazardan müşterilerinin ülkemizden hizmet alabilmesi, dünya internet devlerinin sadece reklam şirketlerini değil, içeriklerini ülkemizde barındırabilmesi için bu konuda anlayış/zihniyet değişimi gerekmektedir.

[/ordered_list]
Görüldüğü gibi Türkiye’de veri merkezlerinin büyümesi, uluslararası kalitede hizmet vermesinin önünde basit düzenlemelerle aşılacak engeller bulunmaktadır. Ülkemiz; bölgede internet toplama noktası olmaya aday, bu alanda daha çok gelir ve kaliteli istihdamı arttırmak  isteyen bir oyuncu ise dünyadaki içeriğin özgürce barındırılabileceği bir iklimi oluşturmak zorundadır.
[quote]Gelecekte dünyanın jandarması; silahı güçlü, parası bol olan değil, veriyi ve bilgiyi iyi yönetenler olacaktır…[/quote]

Fiziksel alandan tasarruf

Yerden büyük ölçüde tasarruf sağlayan yapıda 4U’dan biraz fazla bir alanda 45 adet fiziksel sunucu barındırılabiliyor. Veri merkezleri açısından fiziksel alanın verimli kullanımı, bu metrekarelerin imalat maliyetinin yüksek olması nedeniyle çok önemli. 45 adet 1U sunucunun sadece 4 sunucunun kaplayacağı bir alana sığıyor olması işte bu açıdan çok avantajlı.
Tanıtımda birden fazla Moonshot platformunu, bir kabin içine yerleştirilerek yerden optimum tasarruf sağlamanın mümkün olduğu bilgisi paylaşıldı. Ancak burada bir realite var ki üst üste yerleştirilmiş Moonshotları taşıyacak kabin ve ortam yaratmak güç olacağı gibi kabinde üst bölümlerde yer alan Moonshotların yerleştirilmesinde fiziksel riskler bulunmakta. Bir kabin içine en fazla 2-3 Moonshot yerleştirmek ve kalan alanların standart serverlar ile doldurulması daha gerçekçi bir bakış açısı olabilir.

Enerjiden tasarruf

Öne çıkartılan bir diğer özellik ise toplamdaki enerji tasarrufu. Güç kaynağının ortak olması ve Moonshot içinde gelen dahili switch yapısı ile tüm iş, platform içinde çözülmekte. Yine soğutma için de ortak fan sistemi kullanıldığından (Takılan kartuşlarda ayrıca bir soğutma sistemi yok) bir kartuşun enerji tüketimi ortalama 40W olarak hesaplanmakta. Bu açıdan tam yüklü bir Moonshot 2000W enerji tüketerek birimdeki enerji maliyetini aşağı çekmekte.
Sunucu sayısının yüksek olmasından dolayı enerji tüketiminde ince hesaplar peşinde olan veri merkezleri için bu durum kesinlikle bir avantaj. Kartuşların enerji tüketim değerlerini, soğutma giderlerini de eklemek sureti ile kaba bir hesaplama yaptığımızda kartuş başı 5$ lık bir enerji maliyeti çıkartmak mümkün.

Modüler yapı

Teknoloji ve tasarım gereği Moonshot slotlarına ister CPU birimi, istersek disk birimi veya sadece üzerinde diski olan kartuşlar veya sadece CPU içeren kartuşlar takabiliyoruz. Sistem tüm slotların dolu olmasını beklemiyor ve 1 adet kartuşla bile çalışabiliyor.
Modülerlik her zaman tercih ettiğim bir yapı olduğundan Moonshot’un bu özelliği beni fazlası ile tatmin etti. Ama ve lakin HP şu aşamada satışta platformu tam dolu olarak satmak istemekte. Yani ürünü seçerken 45 slot içinde karar verilmeli ve ürünü dolu almalısınız. Neden böyle bir yol izlendiğini ben tam olarak anlayamadım ve bu konudaki yorumumu da yaparak ürünün asla bu model ile piyasaya girmemesi gerektiğini belirttim. Hatta zaten gelecekte kartuş bağımlısı olunacağından taban sistemin çok uygun maliyet ile satılmasının veya şase yanında 4-5 modül başlangıç bundle paket yapılması gerektiğini HP’ye ilettim. Zaman içinde ek modülleri çıkacak bir ürünü şu aşamada dolu alıyor olmak bana hiç mantıklı gelmedi. Keza bir çok kişi içinde bunun bu şekilde algılanacağına eminim.

Yeni gelecek kartuşlar

Şu andaki kartuşlarda 2 Ghz 2 çekirdek Atom işlemciler kullanılmakta. Verilen bilgiye göre çok yakında 2.6 Ghz 8 çekirdek Atom işlemci barındıran kartuşları görebileceğiz. Hafızada ise yeni kartuşlarda 32 Gbyte’a varan bir artışın bilgisi veriliyor. Yine Intel CPU’lar dışında AMD’de kartuşlarda kullanılıyor olabilecek. Yine çeşitli disklerin yer alacağı SAS,SSD kartuşlarda yakında pazarda olacak.
İşin müşteriye pazarlama kısmının can alıcı noktası olan işlemci, hafıza, disk bileşenleri gelişmeye en muhtaç alanlar. Özellikle Türkiye’de Intel Atom işlemcilerin netbooklar ile hayatımıza girmiş olmaları Atom’a karşı bir antipati oluşturmuş durumda. Her ne kadar 8 çekirdekli Atom’lar kısa dönemde ürün ailesine eklenecek olsa da işin sonunda cpu’nun adının Atom olması, düşük performans ile özdeşleştirilen bu işlemcili kartuşların son kullanıcıya pazarlanmasını biraz zorlaştıracak. Yinede ben bu noktaya çok fazla takılmanın doğru olmadığını düşünüyorum. Neticede üretilen bir mimari ve kartuşun içindeki CPU zaman içinde değişim gösterebilir. Önemli olanının bu noktada platformun kendisinin benimsenmesi olacağını düşünüyorum.

Sistem Yönetimi

Sistemin bir diğer özelliği de kartuşlardaki işletim sistemlerinin el değmeden kurulması. Şu anda ana birim için yönetim text tabanlı olsa da kısa süre içinde görsel bir web arayüzün gelmesi kaçınılmaz. Kartuş yönetimi daha görsel bir arabirime sahip. Kartuşlara uzaktan pxe boot ile kolayca işletim sistemi kurulabiliyor. Yazılım ile istenen kartuştan kısa sürede imaj almak ve yedekleme yapmak mümkün. Aynı zamanda hazır imajlarda kartuşlara kolayca işlenebiliyor. Bu şekilde fazla ter dökmeden 45 adet sunucu kurulumunun kendi kendine yapılmasının mümkün olduğu uygulamalı olarak gösterildi.

Ağ Anahtarlaması

Moonshot içinde kendine ait anahtarlama cihazı da barındırıyor. Bu sayede 45 sunucu için ayrıca bir ağ kablolaması yapmak gerekmiyor. Şu anda her bir kartuşun 2 adet fiziksel portu bulunmakta ve kartuşlarda bulunan portların kapasiteleri 1GBps şeklinde. Yeni kartuşlarda port sayısının artacağı bilgisi verilirken, ana sistemin çıkışı ise istenirse fiber olarak 10 veya 40 olarak ağa bağlanabiliyor.
Sistemde kullanılan bu portların sanal olmadığını belirtmek isterim. Bu açıdan kartuşların üzerindeki portları bulut sistemdekiler ile karıştırmamak gerekiyor. Tanıtımda anahtarlama cihazının layer2 olduğu bilgisi verildi. Vlan, interface gibi imkanların varlığını sorduğumda ise bunların mümkün olduğu bilgisini aldım. Bu durumda Moonshot içindeki anahtarlama elemanı için layer3 demek hatalı olmayacaktır.

Moonshot bence nedir?

Bu ürünü değerlendirirken bir veri merkezi işletmecisi açısından işin son kullanıcı satış ayağı ile ürünün mimarisinin değerlendirmesinin ayrı yapılması gerektiğini düşünüyorum. Günümüzde giriş seviyesindeki bir sunucuda bile sanallaştırma ile 2-3 bölümleme yapabiliyorsak, CPU güçlerinin ihtiyaçlardan fazla olduğunu kabul etmek gerekiyor. Evet, Moonshot modüllerimdeki işlemciler Atom algısı nedeniyle şu aşamada pazarlanabilir değiller ama kısa süre sonra basitçe modüldeki bir CPU değişimi ile bu sorun kolayca aşılabilir. Tüm bu bilgiler ışığında kendini sanallaştırmaya ezdirmek istemeyen HP’yi yeni bir şeylerin peşinden koşmasından ötürü kutlamak gerekiyor.
[quote]Değişimden korkmayın. Tebdil-i mekanda ferahlık vardır…[/quote]Ve son olarak nazik davetlerinden ötürü HP Türkiye ekibine, organizasyonun ev sahipliğini yapan İstanbul’un eşsiz boğaz manzarası eşliğinde sektördeki dostlarla birlikte bizi ağırlayan ve uzunca sohbet etme şansı bulduğum HP Sunucu Ülke Müdürü Merden Kahvecioğlu’na teşekkürlerimi iletirim.

Büyük veri merkezleri kurulması desteklenmeli

DGN Teknoloji Genel Müdürü Dağhan Uzgur: Bursa’da 8 yıldır veri merkezi alanında hizmet veriyoruz. Gelişmiş ülkelerdeki teknolojilerin Türkiye’de yaygınlaşması için destekler olduğundan bahsediliyor ama örneğin sanayide kullanılan enerjide yüzde 27 indirim yapılırken bir veri merkezi aynı indirimi alamıyor.
Bulut teknolojilerinin stratejik öneminden bahsediliyor. Dataların, e-maillerin yabancı bir ülkede barındırılıyor olması, bir savaş durumunda ya da olağandışı bir durumda onlara ulaşamayacak olmanız da önemli bir sorun. O nedenle veri merkezlerinin desteklenmesi gerekiyor.
Bugün internet artık lüks tüketim malı değil. Bu kadar yaygın kullanıldığını konuşuyoruz ama normal vergilerin yanında hala yüzde 5 özel iletişim vergisi alıyoruz. Bu hizmeti veren firmalardan da bu oranlar alınıyor. Bu nedenle bizim Avrupa ile olan rekabetimizin artırılması için devletin düzenlemeler yapması gerekir.
Bugün gençlerin Facebook kullanması, cep telefonuyla internet erişimine sahip olmaları pazar açısından bir değer ifade etmiyor, Türkiye’de internetin gelişmiş olduğunun göstergesi değil. İyi projelerin oluşabilmesi için iyi bir iklime ihtiyaç var. Proje geliştirilmesi ve yatırımcıların bu alanda ilgili olması gerekiyor. Bilişim teknolojileri ve IT’de ciddi personel sıkıntısı var. Bursa’da üniversitede bu konuda bir bölüm olmaması işi zorlaştırıyor. Bu gençlerin yetiştirilmesiyle ilgili de çalışmalar yapılmalı.

Bilişim teknolojilerinin hayatımızdaki geniş kullanımına değinirken, gelecek yeni teknolojileri üretecek, geliştirecek insanlara ihtiyacın artacağını tezi ile bilişim alanına eğilmek ve bu dalda çalışmanın, kişinin gelecek kaygısını ortadan kaldıracağını, saygın ve kabul gören bir meslek alanında çalışmanın  maddi getirileri yanında, sosyal getirilerinin de kişinin hayatına pozitif etki sağlayacağı fikrimi öğrenciler ile paylaştım.

Basında Seminer…
“Bilişim Sektörü Sanayici ve İşadamları Derneği (BİSİAD) nitelikli bilişim uzmanlarının yetişmesi amacıyla Uludağ Üniversitesi (UÜ) Matematik Bölümü öğrencilerine “Bulut Bilişim” isimli semineri gerçekleştirdi. Konuşmacı olarak, DGN Teknoloji genel müdürü Dağhan Uzgur katıldığı seminerde öğrencilere Bulut Bilişim üzerine bilgiler verildi.

Türkiye’de veri merkezlerinin yaygınlaşması ve kapasitenin büyümesinin ülkemiz açısından da stratejik önemi olduğunu vurgulayan Uzgur, “Şirketlerin ve kurumların bilgilerini güvenli bir ortamda ülke içinde saklanması iş hayatında şirketlerin daha güvenli ticaret yapmasını sağlayacaktır. Bu konuda veri merkezi işletmecileri üzerine düşen görevi yerine getirmelidir. Devletin ise veri merkezlerinin gelişmesi için indirimli enerji kullanımı ve yasal düzenlemeler ile sektörü desteklemelidir” dedi.

İnternet erişiminde Özel İletişim Vergisi’ne de değinen Uzgur, “Bugün, üretim yapan işletmelere, fabrikalara uygulanan %25 enerji  indirimi veri merkezlerine uygulanmalıdır. Ayrıca İnternet erişimi üzerinde %5 Özel İletişim vergisi yükü de bulunmaktadır” diye konuştu.

Matematik bölümü öğrencilerine iş tercihinde bilişim sektörünü tavsiye eden Uzgur, “Hızla yaygınlaşan  Bulut Bilişim Platformunun işletilmesiyle ilgili personel ihtiyacı bulunmaktadır.  Yine Bulut Bilişim sistemlerinin kişisel olarak barındırıldığı veri merkezleri içinde istihdam olanakları bulunmaktadır. Sizlere iş tercihi yaparken, bu konuları göz önünde bulundurmanızı tavsiye ediyorum” şeklinde konuştu.” – Diğer Haberler

Artan bu arzın nereden, nasıl karşılandığıda oldukça önemli. 1990-2011 yılları arasındaki 21 yıl incelendiğinde enerjide dışa bağımlılığın, birincil enerji arzında %52‘den %72‘ye yükselmiş olmasının önemli bir risk oluşturduğu da görülebiliyor.

Özellikle dışarıdan satın alınan doğal gaz ile elektrik enerjisi üretiliyor olması aynı zamanda stratejik riskleri de beraberinde getiriyor.

Tarihten bir not: “Rusya’nın Ukrayna ile yaşadığı sorunun ardından batı hattından aldığı gaz tamamen kesilen Türkiye, doğalgaz ile çalışan üç santralde üretimi azalttı ya da durdurdu. Rusya’dan sadece Mavi Akım hattından gaz çekişi yapılmasının ardından Ambarlı (B), Bursa doğalgaz çevrim ve Hamitabat santrallarında üretimine dün ara verildi. Ambarlı (A) santralinde de alternatif yakıt olarak fuel-oil’e geçildi. Hamitabat Çevrim Santrali’nde elektrik üretimi yüzde 50 oranında düşürüldü.” – Ocak 2009

Stratejik önemi ile elektrik enerjisinin hayat verdiği bilişim sistemlerindeki payı da her geçen gün artıyor. İnternet teknolojilerinin yaygınlaşması, devlete ait sistemlerin internet ortamına aktarılması (e-devlet) projesi kapsamında daha fazla işlemci gücü daha fazla elektrik enerjisine ihtiyaç duyuyor. Bilişim sistemlerine ihtiyaç arttıkça, sistemlerinin barındırıldığı veri merkezlerinin, internet erişimden sonraki en önemli gider kalemini de elektrik enerjisi oluşturuyor. Bu bağlamda enerjide maliyetlerin düşürülmesinin, bilişim sektörünün ve ülkemizin büyümesine büyük katkı sağlayacağını da dile getirmek çok yanlış olmasa gerek…

Üretimi desteklemek amaçlı 6948 sayılı Sanayi Sicil Kanununun 1. maddesi kapsamında sanayi işletmelerine verilen “sanayi sicil belgesi” sonrası işletmelerin enerjiyi %27’ye varan oranda indirimli alması mümkün. Ama? Aması verilen bu enerji indirimini alabilecek şirket tanımı bilişim firmalarını kapsamıyor. Uygulamanın bilişim firmaları ve veri merkezlerinin kapsam dışı bırakılması muhtemelen kanunun eskiliğinden kaynaklanıyor. Hal böyle olunca da özellikle veri merkezleri için uygun fiyatla enerji alınması mümkün olamıyor.

Bu konudaki söylemleri mümkün olan her platformda dile getirmeye devam ederken, geçtiğimiz günlerde Tübifed yönetimi vasıtası ile Sayın Bakan’a veri merkezi sektörünün sorunları ile ilgili sorunları ve taleplerimi iletme şansı yakaladım. Kendilerine ilettiğim talepler ile yakından ilgilenen Bakanımız, taleplerin bir dosya haline getirilmesini de istediler.

Yine veri merkezi sektörünü yakından ilgilendiren bir diğer talebim ise öiv ile ilgili oldu. İnternet erişimine son kullanıcı veya servis sağlayıcı olduğuna bakılmaksızın uygulanan %5 oranındaki özel iletişim vergisi ile ilgili olarak da güzel haberleri kısa süre önce duyduk.

İnternet erişiminde öiv’nin kalkma ihtimali gibi sevindirici haberler sonrası avrupa ile olan iletişim yarışında bizi, daha rekabetçi fiyatlar vermek konusunda şimdiden yüreklendirdi.

Ülkemizdeki enerji ve internet maliyetinin yüksekliği nedeniyle yerel seviyede sıkışmış veri merkezi pazarı, diğer bir çok sektörden daha büyük büyüme ve yüksek kazançlar getirme potansiyeline sahip.

E-ticaret hacminin büyütülmesi, internet teknolojilerinin geliştirilmesi ve hızlandırılması, yeni Türk sosyal medya markaları, arama motorları gibi araçların oluşabilmesi gibi hedeflere hızla ulaşmanın yolunun, Türkiye’de konumlanmış yüksek teknolojiye sahip veri merkezlerinden geçtiği bir gerçek. Tüm süreçlerin internete taşındığı (Bulut Bilişim) bir ortamda verinin depolanabileceği tek yer veri merkezindeki elektronik sistemler olarak karşımıza çıkarken, kritik verilerin yabancı ellere teslim edilmesi ilerleyen süreçte ulusal bir güvenlik sorununun yaşanmaması içinde önem arz ediyor.

Neler Yapıldı?
Dünyada geniş bant internet hızla yaygınlaşırken, yurtdışındaki uygun erişim maliyetleri nedeniyle özellikle video içerikleri, internet üzerinden canlı yayın gibi trafik ihtiyacı duyan hizmetler yurtdışından satın alınıyor, ancak Türk kullanıcı bu içeriğe ulaşmak için yurtdışı hatları kullanmak zorunda kalıyor, iletim maliyeti yüksek olan bu otobanı kullanırken yaşanan arızalardan, yavaşlamalardan büyük ölçüde etkileniyordu. Yaşanan bu erişim darboğazı nedeniyle internet kullanıcılarının şikayetleri her geçen gün artmakta ve bu konuda bir alternatif de üretilememekteydi.

Yaşanan erişim problemlerini azaltmak ve içeriği Türkiye’ye taşıyarak lokal trafikten sunmak amacıyla BTK’nın da onayı, desteği sonrası Mayıs 2011’de Türk Telekom, veri merkezi işletmecilerine “Yurtdışı trafiğinin Türkiye’ye getirilmesi” kampanyasının müjdesini verdi. Kampanya sonucunda elde edilen maliyet düşüşünün ürün fiyatlarına yansıtılması sonrasında da Türkiye’de web server kiralama, web hosting fiyatlarında indirimler yapılırken bu durum tüketiciler tarafından da memnuniyet ile karşılandı.

Ancak kampanya yapılmasına karşın yurtdışına göre halen yüksek olan erişim maliyetleri nedeniyle, transfer edilebilecek Türk içerik kısa sürede tükenerek pazar yine durağan konuma geçti. Sadece erişim maliyeti indirimi ile belirli bir noktaya kadar iteklenen büyümenin yavaşlaması ile birlikte, problemin sadece erişim maliyeti olmadığı tekrar hatırlandı.

İşletmeci Neler bekliyor? Neler istiyor?
Şimdilerde ulusal bir hedef ve yasal süreçlerin sağlıklı işlemesi adına içeriğin ülke içine taşınması konusunda çalışmalar hızlandırılmış durumda. Ancak özellikle yurtdışı piyasaya hizmet sunmak için yasal düzenlemeler hazır durumda değil ve bu konuda ciddi sıkıntılar bulunmakta.

Geçtiğimiz hafta Türkiye’de hizmet veren üç veri merkezi işletmecisinin ve Ulaştırma Bakanlığı İnternet Kurulu‘nun katılımıyla Türk Telekom’un ev sahipliğinde gerçekleşen toplantıda Türkiye’deki veri merkezlerinin büyütülmesi ve yurtdışı hizmetlerin Türkiye’den sunulması konularında görüşler dile getirildi. Gerçekleşen toplantı sonrasında ilk etapta yapılması gerekenler aşağıdaki şekilde özetlenmiş oldu.

1. Yasal Düzenlemeler ve İşleyişteki Zorluklar
   T.İ.B’in Türk hosting, veri merkezi sektörünü domine eden şirket temsilcilerini davet ettiği 4 Kasım 2012 tarihinde gerçekleşen çalıştayda özellikle yasal süreçlerin takibinde yaşanan problemler gündeme gelmesi ile tüm şirketlerin bu durumdan fazlası ile muzdarip olduğu da ortaya çıktı. Suçlunun yakalanması konusunda tüm firmalar yardıma hazır olduğunu deklare etseler de, farklı kollardan yürüyen, her gün bir yenisi şirketlere ulaşan onlarca dava dosyasının takibi bile ciddi bir iş yükü getirmekte. Harcanan zamandan öte, bir çok dava ve soruşturmada veri merkezi işletmecisi veya yer sağlayıcının gerçekte içeriğin sahibi olmadığını anlatmak durumunda kalması, ayrı bir sıkıntı kaynağı olarak karşımıza çıkmakta. Türkiye’deki hukuki değerlendirme sürecinde içeriklerin sınıflandırılması, veri merkezi sektörünün merkezleri olarak görülen ülkelerden farklılık gösterdiği için, yabancı bir içeriğin Türkiye’de barındırılması şu an için oldukça zor görünmekte. Yine bu süreçte içeriğin Türkiye için engellenmesi, filtrelenmesi durumunda yer sağlayıcının yurtdışı için yayına devam edip edemeyeceği de açıklığa kavuşmamış bir durum.5651 sayılı “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun” ile tüm internet oyuncuları kategorilere ayrılmak istense de veri merkezi işletmecileri için bir sınıflama bulunmamakta. Erişim sağlayıcı, yer sağlayıcı ve içerik sağlayıcı olarak yapılan ayrımda, veri merkezi barındırdığı web sunucu içindeki içeriğe direkt erişimi olmamasına karşın, yer sağlayıcı kategorisinde yer aldığından, işi sadece sunucu oteli işletmek olan veri merkezi işletmecisi, sahip olmadığı; “siteyi ziyaret eden kullanıcıların erişim bilgilerinden” mesul tutulabilmek. Bu noktada kesinlikle veri merkezi için yeni bir sınıflandırma getirilmeli ve yasadaki sorumluluk kapsamı tanımı net olarak doldurulmalıdır.
2. Enerji Maliyetleri
   Üretim yapan ve “Sanayi Sicil Belgesi” alan işletmelere uygulanan %27 elektrik enerjisi indirimi veri merkezleri için uygulanmamaktadır. Özellikle 24 saat esası ile çalışan, günün her saati aynı miktarda enerji kullanımı yapan ve ülkenin gece boşa akan enerjisini de satın alan veri merkezleri için enerji indirimi uygulanmalıdır.
3. Erişim Maliyetleri
   İnternet erişim maliyetlerinin düşebilmesi, Türkiye’de veri merkezleri tarafından daha fazla internet trafiğinin kullanılmasına bağlı olduğundan, erişim üzerindeki %5 özel iletişim vergi yükü kaldırılmalıdır. Türkiye’nin ana internet erişim sağlayıcısı konumundaki Türk Telekom erişim fiyatlarını Avrupa ile aynı seviyelere getirebilse dahi, %5 ek vergi yükü yurtdışı erişim maliyetleri hesaplanırken direkt olarak rekabetin baştan kaybedilmesine sebep olmaktadır. Şu anda sektörün toplam kapasitesi ve bu kapasiteden alınan vergi hesaplandığında çok fazla bir yekün tutmayan bu %5 verginin kaldırılması durumunda sektör, daha rahat büyüyeceğinden satıştan elde edilen vergi ile özel iletişim vergisindeki kayıp misli ile kapanacaktır.

Düzenlemeler Ülkeye Ne Kazandırır?

1. İstihdam
   Her geçen gün daha stratejik bir önem kazanan web barındırma, veri merkezi hizmetlerinde Türkiye’nin bir toplama noktası olması konusunda yapılacak çalışmalar elektronik ticaret hacminin büyümesine de katkıda bulunabilecek, bu alanda hizmet veren firma ve kalifiye personelin yetişmesine katkıda bulunabilecektir. Erişim avantajları nedeniyle bölge operasyonlarını Türkiye’ye taşıyan dünya devleri için de Türkiye’de yetişmiş kadro ihtiyacı oluşacağından bu noktada istihdam açısından katkılar tartışılmaz olacaktır.
2. Kayıp Vergiler
   Elektronik reklamcılık, web sitesi barındırma, sunucu kiralama ve e-ticaret konularında hizmetlerin yurtdışından satın alınması nedeniyle yaşanan vergi kayıpları engellenebilecektir.
3. Stratejik Araç
   Enerjinin dünyadaki stratejik önemi yanında artık internet erişimi de hayatın ve ticaretin olmazsa olmazı arasındadır. Bu açıdan bölgenin internet toplama noktası olmak, komşularımız ile ortak ticari ilişkilere yeni boyutlar kazandıracak, siyasi kararlara etki edebilir boyutlara ulaşabilecektir.
4. Ulusal Güvenlik
   Ticaretin ve siyasetin her alanında kullanılan e-posta, ses iletişimi (voip) gibi elektronik haberleşme teknolojilerinin ülke dışındaki servislerden faydalanılarak kullanılması, veri güvenliği açısından da ulusal güvenlik problemlerine sebep olabilmektedir. Savaş, yurtdışı erişim hatlarının zarar görebileceği doğal afet gibi durumlarda, yurtdışından sunulan servislerin durması veya dış etmenler ile durdurulması durumunda ticaret ve günlük yaşam bu durumdan etkilenebilecekken, servislerin Türkiye içinden (Yerel) olarak sunulması bu tip riskleri azaltacak/ortadan kaldıracaktır.
5. Yeni Gelir Kapısı
   Yapısı gereği şu anda ağırlıklı olarak Türk pazarına hizmet veren sektörün dışa açılması durumunda tüm dünyadan hizmet alımları yapılacak ve bu veri merkezi cirolarında ciddi artışa ve doğal olarak vergi tahsilatında da artışına sebep olacaktır. Potansiyeli görmek adına; ülkemizdeki tüm veri merkezlerinin toplam erişim kapasitesi ve toplam alan büyüklüğünün Avrupa’da konumlanmış sadece bir veri merkezini geçemiyor olması özellikle incelenmesi gereken bir konudur.