Öncelikle problemin etkili olma sebebinin Facebook isim sunucularının yanıt veremez hale gelmesi olduğunu tekrar belirtmek isterim. İsim sunucuları devre dışı olduğu için arıza anında eskiden olduğu gibi en azından servislerin bir kısmına erişmek mümkün olamadı.

Facebook, dünyada farklı coğrafi bölgelere dağıtılmış veri merkezleri üzerinden servis sunuyor. Bazıları binlerce sunucudan oluşan dev tesisler, kimileri basit depolama amaçlı. Kendi aralarındaki iletişimi internet ağı üzerinden veya direkt kablolarla birbirlerine iletiyorlar.

Bir #instagram fotoğrafına baktığınızda veya Facebook’dan bilgi talep ettiğinizde en yakındaki sisteme sorgu gidiyor, talep edilen mevcutsa size ulaştırılıyor yok ise bağlandığınız küçük sistem büyük olana bağlanıp veriyi alıp iletiyor. (Cache)

Ayrıca veri merkezinin sağlık durumlarını kontrol eden farklı sistemler mevcut. Eğer sistem bir performans kaybı veya iletişim arızası tespit ederse o veri merkezine giden trafiğin akışını engellemek için DNS kayıtlarını güncelleyip, problemli noktanın ağ erişimini kesiyor.

Kesintiye sebep ise insan eliyle sisteme yollanan hatalı bir komut. Bu hata ana sistemle diğer veri merkezlerinin iletişimini kesiyor. Sağlık kontrolü yapan sistemler hata algılayarak DNS kayıtlarını ve IP anonslarını siliyor ve Facebook servisleri internetten tamamen kayboluyor.

İnsan hatası olan hatalı komut için kontrol mekanizması unutulduğu ve sağlık kontrol sisteminin bu ihtimali göz önünde bulundurulmadan tasarlanması yüzünden sistem çöküyor. Tüm ağ erişimini kaybeden Facebook çalışanları sisteme bağlanamadığı için de kapı dışında kalıyorlar.

Normal şartlarda veri merkezleri içinde fiziksel insan müdehalesine karşı önlemler mevcut. Hatayı düzeltmek için cihazlara erişmesi gereken personel yüksek güvenlik nedeniyle veri merkezine giremiyor. Aynı zamanda tüm iç sistemler çöktüğü için prosedürler işletilemiyor.

Hatalı komut düzeltildikten sonra da milyonlarca kullanıcının tekrar online olmasının veri merkezindeki sunucuların yüksek elektrik kullanmasına sebep olacağı ve telafisi zor arızalara sebep olmaması için sistem yavaş yavaş ayağa kaldırılıyor.

Dikkat: “Bundan sonraki kısım, hislerimle kurguladığım komplo teorimdir!” Sunuculara fiziksel insan müdehalesinin imkansız olarak tasarlandığı ve erişimlerin takip edildiği dev bir sistemde fiziksel erişim ancak bu senaryoyla gerçekleşebilirdi.

Yaratılan krizle tüm güvenlik prosedürleri kapatılmış, iç sistemler çalışmadığı için belki fiziksel giriş/çıkışlar online kayıt altına alınamamış olabilir. Sistemden gerçekten veri almak veya silmek için mükemmel bir ortam değil mi? Gerçekler? Zaman gösterecek…

Bu web siteleri dışında Google Play, Google Maps, Google Hangouts, Google Duo ve Google Meet’in bile servis veremez durumda olduğu görülüyor. Erişim kesintisi sadece Türkiye’de değil, Avrupa’nın bazı bölgeleri, Amerika Birleşik Devletleri ve daha fazlası dahil olmak üzere dünyanın birçok yerinde yaşanıyor. 

Özellikle Türkiye’de ücretsiz olması ve yeterli teknik bilgiye sahip olmayan üniversitelerin e-posta servislerini Google üzerinden alması nedeniyle şu an üniversitelerin e-posta servisleri de çalışamaz duruma gelmiş durumda.

Devlet üniversiteleri e-posta servislerini kontrol ettiğiniz sistemle yerli çözüm kullanmayan üniversiteleri uniposta.daghan.com adresinden takip edebilirsiniz.

Türk Telekom kesinti nedenini açıkladı.
“Yurtdışı kaynaklı F/O kablo kesintisi mevcuttur.” şeklinde yapılan teknik açıklama ile Google ve yurtdışı merkezleri sitelere neden erişilemediği anlaşılmış oldu.
Google servislerinin yer aldığı avrupa konumlu veri merkezi ile direkt bağlantısı bulunan Türk Telekom’un erişim problemi daha öncede yaşanmış, kesinti ile ilgili olarak yedek bağlantı olmaması yönündeki eleştiriler yükselmişti.

Yavaşlama ve kesinti sebebi Google servislerine erişim yasağı mı?
Google arama motoru; internet sitelerini arama sonuçlarında gösterebilmek için düzenli olarak ziyaret etmekte. Yapılan bu ziyaretlerde alınan sayfa örneği ise daha sonra ulaşılabilmesi için google cache sisteminde saklanmakta. Kullanıcı memnuniyeti için yapılan bu işlem, erişim engelleme kararı alınan sitelerin sadece Türkiye’ye kapatılması nedeniyle google sunucularında barındırılmaya devam etmekte. Bu sebep ile TİB tarafından alınan kapatma kararı da ilgili sistem için uygulanmaya başladı.
Yapılan bu engelleme ile aynı zamanlarda yaşanan erişim problemi akıllara Yaşanan probleme erişim engelleme kararımı sebep oluyor sorusunu getiriyor. Tib tarafından alınan kararın detayı ise şu şekilde;

“5651 sayılı Kanun uyarınca yapılan teknik inceleme ve hukuki değerlendirme sonucunda bu İnternet sitesi (webcache.googleusercontent.com) hakkındaki Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı‘nın 15/06/2016 tarih ve 490.05.01.2016.-84787 sayılı kararına istinaden Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı tarafından İDARİ TEDBİR uygulanmaktadır.”

Ancak teknik olarak takip edildiğinde problemin tüm yurtdışı siteler için yaşanıyor olması bu ihtimalin çok doğru olmadığını gösteriyor.